Rodzaje wędzideł stosowanych w jeździectwie.

Kiełzna jeździeckie. W naturalny sposób dzielimy wędzidła ze względu na:

• grubość ścięgierza
• materiał zastosowany do budowy wędzidła a w szczególności ścięgierza
• budowę/kształt i wynikający z tego sposób działania wędzidła

Grubość wędzidła

Grubość / średnica ścięgierza (ta część wędzidła, którą koń ma w pysku) wynosi zazwyczaj 14, 16, 18 lub 21mm. Do niedawna panowało przekonanie, że im grubsze wędzidło tym łagodniejsze dla konia. Skutkowało to częstym stosowaniem wędzideł o grubości 21mm a nawet grubszych a obowiązującym standardem były kiełzna 18mm. Ponieważ takie wędzidło 21mm to ciężki kawał metalu kolejnym pomysłem było stosowanie wędzideł pustych w środku. Ta moda trwała mniej więcej do roku 2015.

Ktoś jednak zauważył, że tak grube ścięgierze często nie mieszczą się w przestrzeni międzyzębowej koni co powoduje dyskomfort i efekt przeciwny do zamierzonego. Zamiast ulżyć zwierzęciu i pomóc w zaakceptowaniu wędzidła powodowaliśmy niewygodę. Grube kiełzna stosuje się obecnie w jazdach rekreacyjnych, gdy „młody” jeździec nie ma jeszcze odpowiednio stabilnej ręki z zastrzeżeniem, że ścięgierz bez problemu mieści się w przestrzeni międzyzębowej.
Obecnie w większości przypadków stosuje się kiełzna o średnicy 18 i 16mm, które są wygodne dla konia a w razie potrzeby jeździec ma możliwość mocniejszego zadziałania. Wychodzi się z założenia, że na jeźdźcu spoczywa obowiązek nabycia takich umiejętności, żeby cieńszy ścięgierz nie zrobił krzywdy zwierzęciu.

Oferta wędzideł w sklepie jeździeckim TUNDRA

Rozmiar wędzidła

Jak zmierzyć wędzidło? Jak ustalić jego rozmiar?
Rozmiarem wędzidła jest długość tej części ścięgierza, która znajduje się w pysku konia.
Poniższa grafika prezentuje sposób pomiaru wędzidła.

Najczęściej spotykane rozmiary wędzideł to:

• kuce - od 9cm do 11,5cm
• konie typu SP, angliki, ślązaki - od 11,5cm do 14,5cm
• konie zimnokrwiste od 14,5cm do 17cm

Podanie tych zakresów ma na celu zorientowanie czytelnika jakie są średnie wielkości wędzideł.
Standardem jest, że wędzidła produkowane są w rozmiarach co 1 cm. Najbardziej popularne rozmiary to 11.5cm, 12.5cm, 13.5cm, 14,5cm.

Materiały wykorzystywane na wędzidła.

Z czego wykonuje się ścięgierze wędzideł, jakie stosuje się materiały?

1. Wędzidła żelazne – historycznie rzecz ujmując pierwsze wędzidła mające obecny kształt wykonywane były z żelaza. Ciekawostką jest to, że są to wędzidła smakowe. Żelazo jest dla koni po prostu smaczne. Można często zauważyć konie liżące metalowe ogrodzenia. Był to materiał przez wieki wykorzystywany w jeździectwie. Zrezygnowano z niego głównie z powodów estetycznych. Skorodowane żelazo wygląda brzydko. Bardzo skorodowane kiełzna mogły ranić delikatne końskie pyski. Problemem jednak nie jest sam materiał, ale stopień zużycia wędzidła. We współczesnym jeździectwie czasami stosuje się ten materiał, ale są to rzadkie przypadki i dotyczą wędzideł produkowanych metoda rzemieślniczą.
2. stal nierdzewna – najczęściej wykorzystywany obecnie materiał, pozbawiony wad żelaza ale i pozbawiony jego zalet. Wędzidła ze stali nierdzewnej nie korodują, długo ładnie wyglądają, ale pozbawione są smaku.
3. metale kolorowe (stopy różnych metali)- żeby zachować estetykę wędzideł ze stali nierdzewnej i jednocześnie sprawić żeby wędzidło miało smak zaczęto je wykonywać z różnych stopów metali. Wykorzystuje się do tego głównie mosiądz. Pewne stopy zostały opatentowane i nazwane. Prawie wszyscy słyszeli o Sensoganie © i Auriganie © – materiałach stosowanych przez firmę SPRENGER. Konkurencja SPRENGERA stosuje zmodyfikowane stopy metali nadając im podobnie brzmiące nazwy.
4. Wędzidła gumowe – stosowane głównie do zajeżdżania koni, żeby przyzwyczaić je do wędzidła oraz dla koni delikatnych w pysku. Nie są to wędzidła smakowe.
5. Wędzidła syntetyczne / plastikowe – najczęściej są to lekkie wędzidła smakowe o podobnym zastosowaniu jak wędzidła gumowe z tym, że precyzyjniej wykonane. Istnieją wędzidła plastikowe o różnym stopniu twardości i różnych smakach. Trzeba pamiętać, że wędzidła te nie są trwałe i najczęściej konie niszczą je po pół roku – wędzidła są zgryzane przez konie.
6. Wędzidła skórzane – wędzidła specjalistyczne o szerokim zastosowaniu. Istnieje grupa jeźdźców bardzo zaangażowana w promocję tego rodzaju wędzideł. Nie są one jednak powszechnie stosowane.

Kształt wędzidła jeździeckiego i jego działanie

Opisujemy tu podstawowe kształty obejmujące znakomitą większość rodzajów wędzideł stosowanych obecnie w jeździectwie (jazda wierzchem). Oczywiście bez problemu można znaleźć inaczej wyglądające kiełzna, ale podana klasyfikacja dobrze obrazuje istotne i najczęściej stosowane wędzidła oraz wyjaśnia po krótce ich działanie.

1. Wędzidło zwyczajne – zwane również wędzidłem pojedynczo łamanym. Najprostsze wędziło o łagodnym działaniu. Siła z jaką działa jeździec jest bezpośrednio i w całości przenoszona na kąciki pyska konia.
   
2. Wędzidło podwójnie łamane – zwane również wędziłem z łącznikiem. Działanie bardzo podobne do wędzidła zwyczajnego z tą różnicą, że podwójne łamanie ścięgierza pozwala wygodniej ułożyć się mu w pysku konia. Dzieje się tak zwłaszcza jeżeli elementy ścięgierza są odpowiednio wyprofilowane.
   
3. Wędzidło oliwkowe – nazwa pochodzi od wyglądu elementu konstrukcyjnego wędzidła przypominającego kształtem oliwkę. Wędzidło o łagodnym działaniu podobnym do wędzidła zwyczajnego. Różnica w działaniu polega na tym, że w przypadku wędzidła zwyczajnego w niektórych przypadkach pierścień wędzidłowy może przyszczypywać kąciki pyska konia. W przypadku wędzidła oliwkowego ta niedogodność została wyeliminowana.
   
4. Wędzidło z werblikami – werbliki czyli elementy umocowane na kółkach wędzidłowych, umożliwiają podpinanie wędzidła do kantara lub kantaro-ogłowia.
   
5. Wędzidło policzkowe – wystające kolce zapobiegają przeciągnięciu wędzidła przez pysk konia. Łagodne wędzidło chętnie stosowane w szkółkach jeździeckich dla jeźdźców o niestabilnej ręce.
   
6. Wędzidło policzkowe oliwkowe – łączy zalety wędzidła oliwkowego i policzkowego. Działanie identyczne jak policzkowego.
   
7. Wędzidło językowe z zabawką – między ogniwami wędzidła umieszczono łącznik z breloczkiem/ zabawką, która intryguje konia i powoduje żucie kiełzna. Breloczek najczęściej wykonuje się z metalu dającego smak co skłania do żucia i ułatwia przyjęcie wędzidła. Wędzidła tego typu zapobiegają wystawianiu języka.
   
8. Wędzidło językowe z łopatką – w środkowej części kiełzna umieszcza się łopatkę, która uniemożliwia koniowi przełożenie języka nad wędzidło.
   
9. Wędzidło rolkowe – na ogniwach wędzidła znajdują się luźno osadzone rolki, na przemian mosiężne i stalowe. Rolki mają możliwość kręcenia się. Podobnie jak wędzidło z zabawką ma za zadanie skupić uwagę konia i skłonić go do żucia. To rozwiązanie pomaga w przyjęciu kiełzna.
   
10. Wędzidło Pessoa – nazywane wielokrążkiem. Dodatkowe pierścienie umożliwiają wzmocnienie działania wędzidła. Istnieją warianty z dwoma i z trzema dodatkowymi pierścieniami. Możliwość stopniowania działania. Im niżej przypięte wodze tym większa siła działania. Przez założenie dodatkowego paska łączącego pod żuchwą górne pierścienie można uzyskać wzmocnienie podobne do działania pelhamu. Działa na potylicę, kąciki pyska i żuchwę. W skrajnych przypadku możliwe bardzo silne działanie wymagające doświadczenia i spokojnej ręki jeźdźca.
    
    
11. Wędzidło przelotowe – cyganka. Bardzo silnie działające kiełzno. Przez dodatkowe otwory w kółkach wędzidłowych przeprowadzony jest szyty na okrągło pasek policzkowy montowany do ogłowia zamiast normalnego paska policzkowego. Po przejściu przez kółeczka w pierścieniu wędzidła, do drugiego końca paska podczepia się wodze. Takie zamontowanie umożliwia przesuwanie się wędzidła po pasku policzkowym. Siła ręki jeźdźca rozkłada się tak, że ścięgierz (ogniwa wędzidła) silnie uciskają na kąty pyska do góry a pasek potyliczny potylicę. Wymaga rozwagi w stosowaniu i bardzo spokojnej ręki. Ten rodzaj wędzidła powinien być stosowany tylko w wyjątkowych przypadkach.
    
12. Wędzidło „S” Fillis – wzmocnione działanie, występuje niewielki efekt dźwigni. Paski policzkowe montowane do dodatkowego małego kółeczka wodze do pierścieni wędzidłowych. Działa na kąciki pyska i potylicę.
    
13. Wędzidło skokowe – nazywane również hiszpańskim skokowym. Działanie podobne do wędzidła Fillis, Wzmocnione przy zastosowaniu łańcuszka zapinanego pod żuchwą. Robi się je w trzech wariantach – ścięgierz jak w zwykłym wędzidle, drugi wariant ma ogniwa jak w wędzidle oliwkowym i trzeci wariant to ścięgierz munsztukowy (znacznie silniejsze działanie)
    
14. Wędzidło podwójne – na wspólnym pierścieniu montuje się dwa cienkie ścięgierze o różnej długości ogniw. Załamują się one w różnych miejscach. Wędzidło bardzo silnie działa na podniebienie i język konia.
    
15. Pelham- silnie działające kiełzno na kąty pyska, potylicę i w przypadku zastosowania łańcuszka na żuchwę. Im krótsza górna czanka i dłuższa dolna tym większa siła działania na zasadzie dźwigni. Można stopniować siłę działania pelhamu poprzez zmianę sposobu podpinania. Przy zapięciu wodzy do górnego kółka działanie jest najsłabsze. Gdy podepniemy wodze do dolnych czanek uzyskamy najsilniejsze działanie. Pośrednie działanie uzyskamy stosując pasek łączący górne kółko z dolnym. Pelham powinni stosować doświadczeni jeźdźcy mający spokojną rękę.
    
16. Munsztuk – wymagające dużych umiejętności kiełzno tylko dla doświadczonych jeźdźców. Munsztuk stosuje się głównie w ujeżdżeniu, rzadko w skokach. Używane jest łącznie z cienkim wędzidełkiem munsztukowym i dwoma parami wodzy. Do założenia wymaga ogłowia munsztukowego. Siła działania uzależniona jest od długości czanek i kształtu ścięgierza. Bardzo duże znaczenie ma profil, jego grubość, wielkość i kąt nachylenia kabłąka na ścięgierzu. Dla poszerzenia zakresu działania do górnych czanek podpina się łańcuszek.
    
17. Munsztuk jeździecki „S” - działa identycznie jak zwykły munsztuk. Różni się tylko kształtem czanek (grafika poniżej, razem z wędzidłem szkoleniowym). 
18. Wędzidło szkoleniowe – stosowane do doskonalenia nauki jazdy na munsztuku, żeby koń i jeździec mogli się przyzwyczaić do nowego kiełzna i nie zrobili sobie nawzajem krzywdy. Wygląda jak połączenie munsztukowego ścięgierza z pierścieniami od zwykłego wędzidła.
    

Kiełzna zaprzęgowe

Dla porządku wspomnimy jeszcze o rodzajach wędzideł używanych w zaprzęgach

1. Wędzidło zaprzęgowe – jest to zwyczajne wędzidło z dodatkowymi dwoma pierścieniami założonymi na ogniwa ścięgierza. Do tych pierścieni podpina się paski policzkowe.
2. Kiełzna szorowe – pelham i munsztuk zaprzęgowy
3. Kiełzna chomątowe typu Liverpool – Działają identycznie jak pelhamy i munsztuki jeździeckie. Od swoich jeździeckich odpowiedników odróżniają się jedynie wyglądem czanek.

Zapoznaj się z oferta wędzideł w sklepie jeździeckim Tundra