Co to jest Hipoterapia?

Hipoterapia to fizjoterapia z pomocą konia. Jest to zabieg medyczny, przy którym wykorzystuje się wpływ ruchu konia na pacjenta.

W trakcie zajęć pacjent siedzi na końskim grzbiecie, w podstawowym chodzie: stępie, a naprzemienne kroki konia wprowadzają miednicę pacjenta w trójwymiarowe ruchy prowadzące do zwiększenia ruchomości kręgosłupa lędźwiowego i stawów biodrowych. Napięcie mięśniowe tułowia i nóg staje się znormalizowane, poprawia się symetria i napięcie mięśni posturalnych. Te trójpłaszczyznowe ruchy stymulują chód poprzez kodowanie w mózgu prawidłowego ruchu miednicy. Powstające impulsy umożliwiają także prawidłową postawę i reakcje wspierające normalizację napięcia mięśniowego. Z dobroczynnego ruchu konia korzystają pacjenci cierpiący na wszelkie zaburzenia motoryczne, chorzy z mózgowym porażeniem dziecięcym, stwardnieniem rozsianym, porażeniem połowiczym lub tetraplegią, jak również osoby z Zespołem Downa i spektrum autyzmu. Częściowo sparaliżowani ludzie mogą poczuć swój środek ciężkości, ludzie z uszkodzeniem kończyny i podążającą za nią asymetrią uczą się stabilizować swoje napięcie mięśniowe, korygować postawę i pobudzać swoje czucie głębokie. Efekt uzdrawiający powinien być osiągnięty poprzez impulsy powodowane przez poruszającego się konia, z którymi ciało ludzkie stara się wyrównać i w tym celu używane są wszystkie osie ruchu i ruchy skrętne. Dodatkowo koń ma o 2 stopnie wyższą temperaturę ciała niż my i wspaniale rozgrzewa spastyczne mięśnie, zwłaszcza, że terapia odbywa się bez siodła i pacjent ma bezpośrednią styczność z końskim grzbietem i jego bokami. Równocześnie ruch konia pozytywnie wpływa na napięcie mięśni, ponieważ wiotkie mięśnie kurczą się, a spastyczne, zbyt spięte, ustępują i rozluźniają się, a to poprawia całą postawę, szczególnie współpracę między górną i dolną częścią ciała oraz poczucie równowagi.

Bliskość konia w terapii stymuluje nie tylko czucie głębokie, ale też pozostałe zmysły: dotyk, słuch, wzrok i węch. W tym samym czasie koń służy jako pomoc motywacyjna, ułatwiając terapeucie nawiązanie relacji z pacjentem, ponieważ często dzieci poddawane różnym rehabilitacjom nie chcą nawiązywać kontaktu z kolejnym terapeutą i buntują się, a obecność konia w terapii wpływa na nie bardzo zachęcająco. Dlatego też terapia na koniu ma psychologicznie pozytywny, motywujący wpływ na pacjenta. Siedząc na końskim grzbiecie, zmienia się czucie własnego ciała, jego schemat i orientacja w przestrzeni, rozwija się osobowość, sfera emocjonalna i intelektualna. Dodatkowo wzrasta poczucie własnej wartości i samodzielności, np. pacjent, który samodzielnie nie chodzi teraz nagle może na końskim grzbiecie zawędrować w nowe rejony. Na koniu samoistnie poprawia się krążenie, usprawnia praca narządów wewnętrznych i odporność organizmu.

Hipoterapia zazwyczaj odbywa się na świeżym powietrzu, lub w zależności od warunków atmosferycznych na krytej ujeżdżalni (w hali). W trakcie zajęć konia prowadzi przeszkolona do tego osoba prowadząca, znająca konia i obcująca z nim na co dzień. Obok pacjenta podąża terapeuta z dodatkowymi kwalifikacjami hipoterapeutycznymi, który odpowiedzialny jest za zapewnienie, że ruch konia optymalnie wpłynie na pacjenta. Hipoterapeuta kontroluje i wspiera pozycję siedzącą pacjenta oraz zapewnia pomoc w optymalnej absorpcji ruchu, czyli w zachowaniu prawidłowej postawy. Jako że hipoterapia jest metodą wspomagającą i uzupełniającą inne metody terapeutyczne, dobrze jest gdy hipoterapeuta oprócz wiedzy fizjoterapeutycznej jest jeszcze specjalistą z zakresu pedagogiki, pedagogiki specjalnej, psychologii, czy logopedii. Wtedy dzieci z konkretnymi zaburzeniami mogą trafić w ośrodku hipoterapeutycznym do odpowiedniego hipoterapeuty, który znając podstawowe specjalistyczne metody terapeutyczne może odwoływać się do nich w trakcie zajęć i tym samym na końskim grzbiecie kontynuować pracę i ćwiczenia zalecane dziecku do terapii indywidualnej. W Niemczech i krajach anglosaskich słowo hipoterapia oznacza tylko i wyłącznie fizjoterapię na koniu i gimnastykę leczniczą, ale w Polsce termin ten osiągnął dużo szersze znaczenie. Hipoterapia w polskim tego słowa znaczeniu oznacza najczęściej jeździectwo terapeutyczne i wyodrębnić w nim można następujące działania hipoterapeutyczne:

• fizjoterapia na koniu- czyli gimnastyka lecznicza mająca na celu przywrócenie sprawności fizycznej na koniu poruszającym się stępem, prowadzona przez fizjoterapeutę, po konsultacji z lekarzem i jako uzupełnienie klasycznej fizjoterapii,
• psychopedagogiczna jazda konna- czyli działania edukacyjne, pedagogiczne, elementy psychoterapii, terapii zajęciowej i logopedii, prowadzone przez pedagogów i psychologów w celu usprawnienia intelektualnego, poznawczego, emocjonalnego i fizycznego podczas jazdy konnej i czynności z nią związanych, takich jak czyszczenie konia i obcowanie z nim,
• terapia z koniem – gdzie sama jazda konna może, ale wcale nie musi być elementem terapii, ponieważ są to zajęcia prowadzone przez pedagogów, psychologów i psychiatrów, którzy umożliwiają pacjentowi poznanie zwierzęcia i nawiązanie z nim kontaktu, co poprawia komunikację pacjenta ze światem zewnętrznym.

Warto też wspomnieć o jeździe konnej dla niepełnosprawnych, sporcie i rekreacji, które nie stanowią elementu hipoterapii, ale często byli pacjenci zaczynają się interesować jeździectwem na poważnie. Jazda konna daje osobom niepełnosprawnym możliwość aktywnego spędzania czasu wolnego w otoczeniu przyrody, takie zajęcia prowadzone są przez instruktorów hipoterapii i specjalnie do tego przygotowanych instruktorów jazdy konnej.

Jak wynika z powyższego sam koń, wbrew krążącej powszechnie opinii, że: „musi być po prostu spokojny”, wymaga odpowiedniego wyszkolenia by móc pracować jako koń terapeuta. Jego zadaniem jest przecież noszenie chorych ludzi na swoim grzbiecie, więc jego kroki muszą być zrównoważone. Podobnie jak on sam, czyli idealny koń terapeuta, choć pracuje z pacjentami wyłącznie w stępie powinien być wyszkolony tak, by we wszystkich trzech chodach być w równowadze i pozwalać człowiekowi kontrolować swoje tempo z ziemi. Koń terapeuta powinien być również odporny na wszelkie nagłe i niespodziewane czynności jakie może mu zafundować pacjent z góry i odważny, na tyle by nie wpadać w popłoch kiedy pojawia się nieznany obiekt w okolicy (zwłaszcza wózek inwalidzki). Ważne by koń zawsze dopasowany był do pacjenta pod względem wzrostu, tak by jego ruch, a właściwie jego wpływ na miednicę jeźdźca był zbliżony do naturalnego kroku danego pacjenta. Dlatego też w profesjonalnym ośrodku hipoterapeutycznym powinno być kilka koni o różnych gabarytach i pokroju.

Wskazania do hipoterapii:

• mózgowe porażenie dziecięce i inne niż MPD porażenia, niedowłady spastyczne, wiotkie i dyskinezy (np. pourazowe),
• dystrofie mięśniowe,
• autyzmy dziecięce,
• zespół Downa,
• upośledzenie umysłowe w stopniu lekkim i głębokim,
• osoby niewidome i głuchonieme,
• wady postawy,
• stany po urazach kręgosłupa, w fazie usprawniania,
• przykurcze i ograniczenia ruchomości mięśni i stawów,
• wrodzone lub nabyte zniekształcenia lub usztywnienia kończyn.

By móc korzystać z tej formy terapii, należy mieć skierowanie od odpowiednich lekarzy specjalistów, w zależności od jednostki chorobowej, ponieważ pomimo jej dobroczynnego wpływu na ludzkie ciało jest kilka ważnych przeciwwskazań do stosowania hipoterapii.

Zdjęcia pochodzą z Ośrodka Hipoterapii i Rehabilitacji www.hipoking.pl, Macie więcej pytań? Zapraszamy do kontaktu.

Agata Fuławka